Bài giảng Ngữ văn 12 - Bài: Chiếc thuyền ngoài xa - Phạm Thị Lê

 Chiếc thuyền ngoài xa
 Nguyễn Minh Châu
NgườiPhạm Thịsọan: Thúy Phạm Nhài Thị Lê 1 - Được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh năm 
 2000
- Sự nghiệp sáng tác
+ Trước 1975 cảm hứng sử thi lãng mạn, 
 viết về đề tài chủ nghĩa anh hùng trong 
 chiến đấu. Tác phẩm chính: Cửa sông, 
 Những vùng trời khác nhau, Dấu chân 
 người lính...
+ Sau 1975: chuyển sang cảm hứng nhân 
 sinh thế sự với ngôn ngữ đời thường, 
 bình dị.
 Phạm Thị Thúy Nhài 3 2. Tác phẩm
a. Xuất xứ
Truyện được sáng tác 
 năm 1983, in lần đầu 
 trong tập Bến quê 
 (1985), sau đưa vào tập 
 Chiếc thuyền ngoài xa 
 (1987).
 Phạm Thị Thúy Nhài 5 Phạm Thị Thúy Nhài 7 d. Chủ đề
- Truyện thể hiện quá trình nhận thức 
 của người nghệ sĩ về mối quan hệ giữa 
 nghệ thuật và cuộc đời. Đồng thời đưa 
 ra quan điểm không thể nhìn đời và 
 nhìn người một cách đơn giản một 
 chiều, cần phải có cái nhìn đa diện, 
 nhiều chiều.
- Chủ nghĩa nhân đạo trong nghệ thuật 
 không thể xa lạ với số phận cụ thể của 
 con người. Người nghệ sĩ phải chú ý 
 đếnPhạm Thị Thúycự Nhài li nhìn ngắm cuộc đời. 9 • Tình huống nhận thức chủ yếu cắt nghĩa 
 giây phút nhận thức của nhân vật:
a. Hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng
- Vẻ đẹp toàn bích của Chiếc thuyền ngoài 
 xa: một bức tranh mực tàu của danh họa 
 thời cổ, màu hồng của sương mai, bóng 
 người im phăng phắc.
-> Thiên nhiên và con người hài hòa làm cho 
 bức tranh ngoại cảnh tuyệt đẹp từ màu sắc 
 đến đường nét.
 Phạm Thị Thúy Nhài 11 - Chứng kiến cảnh một người đàn ông đánh 
 đập dã man người đàn bà "Dùng chiếc thắt 
 lưng quật tới tấp vào lưng... nghiến răng 
 ken két", đứa con giằng được chiếc thắt 
 lưng, quật vào ngực cha...
-> Kinh ngạc, vứt chiếc máy ảnh chạy nhào 
 tới -> Phùng đã phát hiện ra một nghịch lý: 
 đằng sau vẻ đẹp thơ mộng là những cảnh 
 đời đen tối, bế tắc: Hiện thực về tình cảnh 
 tàn nhẫn, bạo lực trong gia đình.
 Phạm Thị Thúy Nhài 13 Phạm Thị Thúy Nhài 15 => “Một cái gì vừa vỡ ra trong đầu vị Bao 
 Công vùng biển”: anh ngộ ra những 
 nghịch lý của cuộc sống mà luật pháp 
 dựa trên sách vở không thể giải quyết 
 được.
 -> Phùng và Đẩu vỡ lẽ ra nhiều điều: cuộc 
 đời thì đa sự, con người thì đa đoan. 
 Cuộc sống luôn tồn tại những mặt đối 
 lập, những mâu thuẫn: đẹp – xấu, thiện 
 – ác
 * Tình huống bất ngờ mang tính nhận 
Phạm Thị Thúy Nhàithức. 17 - Cuộc đời bất hạnh:
 + Lúc nhỏ: xấu, rỗ mặt.
 + Lớn lên sống cuộc đời lênh 
 đênh trên sóng nước "ba ngày 
 một trận nhẹ, năm ngày một 
 trận nặng" -> Bị chồng hành 
 hạ, đánh đập.
Phạm Thị Thúy Nhài 19 + Người vợ cảm thông và 
 thấu hiểu cho chồng, nhận 
 phần lỗi về mình: do nghèo 
 khổ, đông con nên người 
 chồng đánh vợ 
 -> Tấm lòng bao dung nhân 
 hậu, vị tha, giàu đức hi sinh. 
 Chị đã có cái nhìn về người 
 chồng toàn diện và sâu sắc 
 hơn cái nhìn của Phùng, 
 Đẩu, thằng Phác.
Phạm Thị Thúy Nhài 21  Hình tượng người 
 đàn bà thể hiện niềm 
 lạc quan tin tưởng 
 của nhà văn vào con 
 người: dù bão tố và 
 sóng gió cuộc đời 
 vây quanh, con 
 người vẫn tồn tại 
 vững vàng trong tư 
 thế chiến thắng.
Phạm Thị Thúy Nhài 23 c. Nghệ sĩ Phùng: là kiểu nhân 
 vật tư tưởng.
 - Vốn là người lính từng chiến 
 đấu trên mảnh đất này.
 - Là một nghệ sĩ tài hoa, tinh tế: 
 bắt được cái khoảnh khắc trời 
 cho để chụp tấm ảnh nghệ 
 thuật.
 - Là người có trách nhiệm với 
 cuộc sống, căm ghét bất công, 
 tàn bạo.
Phạm Thị Thúy Nhài 25 d. Chánh án Đẩu:
 - Đẩu cũng như Phùng vốn là người 
 lính có tấm lòng nhân hậu, quan 
 tâm đến số phận của người dân.
 - Hạn chế: cái nhìn của anh còn 
 mang tính lý thuyết, sách vở, một 
 chiều (khuyên người đàn bà từ bỏ 
 chồng).
Phạm Thị Thúy Nhài 27 e. Người đàn ông
- Ngoại hình: 
Mái tóc tổ quạ, chân đi chữ bát, 
 hai con mắt độc dữ -> toát lên 
 vẻ khắc khổ.
- Tính cách:
+ Vốn là anh con trai cục tính 
 nhưng hiền lành.
+ Do cuộc sống đau khổ, trở 
 thành người hung bạo, lão vừa 
 là nạn nhân, vừa là thủ phạm 
 gây ra đau khổ cho người thân.
-> Cần phải nâng cao phần thiện 
 trongPhạm Thị Thúy những Nhài kẻ thô bạo đó. 29 b. Bãi xe tăng hỏng
- Là biểu tượng của 
 chiến thắng giặc Mĩ.
- Gợi ra một cuộc chiến 
 không kém phần 
 khốc liệt: cuộc chiến 
 chống đói nghèo. 
 Nhà văn âu lo: chừng 
 nào còn đói nghèo, 
 con người còn phải 
 chung sống với cái 
 xấu,Phạm Thị Thúycái Nhài ác. 31 4. Nghệ thuật :
- Xây dựng cốt truyện độc đáo, tình huống 
 truyện mang tính nhận thức.
-Vẻ đẹp văn xuôi của NMC là vẻ đẹp toát ra từ 
 tình yêu tha thiết con người.
-Giọng văn nhỏ nhẹ, đôn hậu, thấm thía triết lý 
 nhân sinh sâu sắc.
-Lời văn giản dị, mộc mạc, đằm thắm, đầy dư 
 vị.
-Hình ảnh, chi tiết chân thực giàu ý nghĩa biểu 
 tượng.Phạm Thị Thúy Nhài 33 Giá trị nội dung tư tưởng 
 - Giá trị hiện thực : Truyện phản ảnh 
 tình trạng bạo lực trong gia đình do 
 cuộc sống nghèo đói cơ cực. Người 
 chồng vì gánh nặng mưu sinh trở 
 thành kẻ vũ phu, thô bạo. Người vợ 
 vì thương con nên nhẫn nhục chịu 
 đựng mà không biết đã làm tổn 
 thương tâm hồn thơ dại của con. 
 Đứa con vì thương mẹ, bênh vực 
 mẹ mà trở nên thù địch với cha. ➔ 
 Chừng nào chưa thoát khỏi đói 
 nghèo, con người còn phải dối diện 
 với cái xấu và cái ác.
Phạm Thị Thúy Nhài 35 • - Giá trị triết lý: Truyện 
 thể hiện chiêm nghiệm 
 sâu sắc của nhà văn về 
 nghệ thuật và cuộc đời :
 – Nghệ thuật chân chính 
 phải luôn gắn với cuộc 
 đời và vì cuộc đời.
 – Không nên nhìn đời một 
 cách giản đơn mà cần 
 nhìn nhận cuộc sống và 
 con người một cách đa 
 diện, nhiều chiều.
Phạm Thị Thúy Nhài 37