Bài giảng Ngữ văn 12 - Bài: Rừng xà nu

 Rừng xà nu
- NGUYỄN TRUNG THÀNH - 2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh ra đời
- Mĩ – Ngụy ra sức phá hoại hiệp 
 định Genève, lê máy chém đi 
 khắp miền Nam. Cách mạng rơi 
 vào thời kì đen tối.
- Đầu năm 1695, Mĩ đổ quân ồ 
 ạt vào miền Nam và đánh phá 
 ác liệt ra miền Bắc. Cả nước 
 sục sôi không khí đánh Mĩ. 
 Rừng xà nu được viết vào đúng 
 thời điểm đó.
- Rừng xà nu (1965) ra mắt đầu 
 tiên trên Tạp chí văn nghệ 
 quân giải phóng miền Trung 
 Trung Bộ 2/1962, sau đó được 
 in trong tập Trên quê Hương 
 những anh hùng Điện Ngọc. Ba năm sau, anh 
vượt ngục trở về 
cùng dân làng 
chuẩn bị vũ khí 
chiến đấu. Được 
tin này, giặc hùng 
hổ kéo về làng 
ráo riết lùng sục 
cán bộ. Tnú cùng 
nhiều thanh niên 
trong làng trốn 
vào rừng. c. Chủ đề
 Chñ ®Ò t¸c phÈm ®îc ph¸t biÓu trùc tiÕp qua lêi cô 
 MÕt: ‘Chóng nã ®· cÇm sóng, mình ph¶i cÇm gi¸o!", 
 tøc lµ ph¶i dïng b¹o lùc c¸ch m¹ng chèng l¹i b¹o 
 lùc ph¶n c¸ch m¹ng. II. Đäc- hiÓu VĂN BẢN 
1. Hình tượng cây xà nu
 Mang hai lớp nghĩa: tả thực và tượng 
 trưng. - Søc sèng m·nh liÖt cña c©y xµ nu 
+ Vẻ đẹp:
Hình dáng: “ nhọn hoắt như mũi lê”, như “ 
 mũi tên lao thẳng lên bầu trời”.
Màu sắc: “xanh rờn”.
Mùi hương: “thơm ngào ngạt”, “thơm mỡ 
 màng”.
Ham ánh sáng mặt trời.
-> Quan sát tinh tế, miêu tả kết hợp so sánh.
+ Sinh s«i n¶y në kháe: 
"C¹nh mét c©y xµ nu míi ng· gôc ®· cã bèn 
 năm c©y con mäc lªn". 
->T¸c gi¶ sö dông c¸ch nãi ®èi lËp (ng· gôc-
 mäc lªn; mét- bèn năm) ®Ó kh¼ng ®Þnh 
 mét kh¸t väng thËt cña sù sèng. 
+ Xµ nu b¶o vÖ lµng X« Man: 
"Cø thÕ hai ba năm nay, rõng xµ nu ìn tÊm 
 ngùc lín ra che chë cho lµng". 
-> Nhân hóa
 Tái hiện trước mắt người đọc hình ảnh 
 những cánh rừng xà nu ở Tây Nguyên. - Rừng xà nu bị tàn phá với rất nhiều vết thương. 
 Nỗi đau của con người Tây Nguyên trong chiến tranh. - ÔÛ ñoïan keát :
+  “voâ soá nhöõng caây con moïc 
leân”.
+ “nhöõng caây môùi nhuù khoûi maët 
ñaát, nhoïn hoaét nhö nhöõng muõi 
leâ”.
+ “Ñeán huùt taàm maétnhöõng 
röøng xaø nu noái tieáp ñeán chaân 
trôøi”.
→ hình aûnh ñöôïc laùy laïi 
nhöng laïi coù söï phaùt trieån veà yù 
nghóa bieåu töôïng troïn veïn cho 
noãi ñau, phaåm chaát söùc maïnh 
cuûa daân laøng Xoâ-man, gôïi yù 
nghóa nhan ñeà taùc phaåm : 
Röøng xaø nu. + XuÊt th©n: mồ côi cha mẹ từ nhỏ, 
 được dân làng cưu mang, giác ngộ 
 cách mạng.
+ Tính cách: cá tính, gan góc, táo 
 bạo, dũng cảm.
• Tnó häc chữ: dám lấy đá đập vào 
 đầu mình khi học cái chữ không 
 sáng dạ bằng Mai.
• Tnú thay người già làm liên lạc, 
 nuôi giấu cán bộ, nhanh nhẹn luồn 
 rừng đưa thư, vượt qua suối lũ một 
 cách dũng cảm. 
• Khi bị giặc bắt, chú bé nhỏ tuổi này 
 đã chỉ vào bụng mình và nói: “Cộng 
 sản ở đây này”.
• Mặc cho những vết dao chém dọc 
 ngang trên tấm lưng bé nhỏ, Tnú 
 vẫn không khai báo - Søc sèng m·nh liÖt vît trªn 
 ®au th¬ng
+ Tnó trong ®ªm næi dËy cña bu«n 
 lµng: 
• Lửa cháy trong lồng ngực, cháy ở 
 bụng! Máu anh mặn chát ở đầu 
 lưỡi. Tnú “cắn nát môi” chịu đựng. 
 Tnú lẫm liệt hiên ngang “không 
 thèm kêu van!” 
• Tiếng hét căm hờn, phẫn uất của 
 Tnú đã vang vọng khắp núi rừng Xô 
 man, như khơi dậy cao độ lòng căm 
 thù giặc của cả buôn làng
+ Tnú gia nhập lực lượng chính quy . 
-> C©u chuyÖn vÒ cuéc ®êi mét con 
 ngêi trë thµnh c©u chuyÖn mét 
 thêi, mét níc. Tiểu kết
⚫ -> Bút pháp lí tưởng hóa: Tác giả xây dựng nhân 
 vật Tnú bằng nghệ thuật độc đáo. Tnú vừa có 
 những nét riêng cá tính sống động, vừa mang 
 phẩm chất có tính khái quát, tiêu biểu. Lời văn với 
 những câu văn giàu tính tạo hình, giàu nhạc điệu, 
 khi thâm trầm , khi tha thiết, trang nghiêm. Từ 
 không gian kể chuyện đến nhân vật trong truyện 
 đều mang chất sử thi đậm nét.
⚫ -> Chủ đề tác phẩm: “chúng nó cầm súng, mình 
 phải cầm giáo”
⚫ -> Xây dựng thành công nhân vật Tnú, nhà văn đã 
 khắc hoạ được hình ảnh tiêu biểu của con người 
 mang đậm dòng máu, tính cách của núi rừng Tây 
 Nguyên - Là người cổ động tổ chức , điều hành phong trào đấu tranh
- Trầm tỉnh , sáng suốt , dày dạn kinh nghiệm : hiểu rằng đánh Mỹ 
là phải đánh lâu dài
 Nhân vật gạch nối giữa quá khứ và hiện tại , là điểm tựa vững 
 chắc cho thế hệ trẻ trong kháng chiến chống Mỹ
 Sơ kết : Nhân vật được xây 
 dựng bằng bút pháp sử thi và 
 cảm hứng lãng mạn , cụ Mết 
 tượng trưng cho lịch sử , cho 
 truyền thống hiên ngang bất 
 khuất , cho sức sống bền bỉ 
 của dân làng Xô Man d/ Nhân vật bé Heng :
 - Lớp măng non nối tiếp cha ông đánh giặc
 - Chú bé hồn nhiên tươi sáng , sống động
 - Hình ảnh chú bé “ súng đeo chéo ngang lưng ra vẻ người 
 lính thực sự” rất có ý nghĩa
 Tượng trưng cho cây Xà Nu con đầy sinh lực và nhựa 
 sống , hứa hẹn trở thành lực lượng kế tục trong cuộc 
 chiến đấu dài lâu với kẻ thù
Sơ kết : Hình ảnh con người TN với đầy đủ các thế hệ, tiêu biểu cho các 
phẩm chất, khí phách của một tập thể anh hùng , mỗi nhân vật để lại 
trong lòng người đọc những ấn tượng sâu sắc 4. Nghệ thuật
- Bút pháp sử thi: Hình ảnh cây xà nu xuyên suốt 
 tác phẩm với hai lớp nghĩa: tả thực và biểu tượng. 
 Giọng điêu sử thi trang nghiêm và chất thơ hùng 
 tráng vút lên từ thiên nhiên và con người Tây 
 Nguyên.
- Nghệ thuật trần thuật độc đáo: đan xen giữa 
 thực tại và quá khứ khiến tác phẩm có khả năng 
 dồn nén sự kiện: dung lượng ngắn nhưng nói về số 
 phận của cả một buôn làng, một dân tộc, câu 
 chuyện của một đời người được kể lại trong một 
 đêm.
- Xây dựng được một số hình ảnh biểu tượng: cây 
 xà nu, mười ngón tay thành mười ngọc đuốc.