Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết 64+65: Rừng xà nu

 Tiết 64,65
RỪNG XÀ NU
 Nguyễn Trung Thành - 1975, ra Hà Nội, công tác tại Hội nhà văn VN, 
 là ủy viên BCH hội nhà văn VN trong nhiều 
 khóa, Tổng biên tập báo Văn nghệ. Ông gắn bó 
 sâu sắc với mảnh đất T.Nguyên suốt 2 mùa 
 kháng chiến. Là nhà văn có tác phẩm xuất sắc 
 nhất về vùng đất này. Ông thừơng đề cập đến 
 những vấn đề trọng đại của đất nước, xây dựng 
 những nhân vật tiêu biểu cho ý chí, nguyện 
 vọng của nhân dân, giọng văn hào sảng, trang 
 trọng. 
 - Năm 2000, nhận giải thưởng nhà nước về Văn 
 học nghệ thuật;
 Tác phẩm tiêu biểu: Đất nước đứng lên, Rẻo 
 cao, Trên quê hương những anh hùng Điện 
 Ngọc. II. H.DẪN ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
 1. Đọc - tóm tắt VB
 - Rừng xà nu che chở làng Xôman trong những 
 năm chiến tranh;
 - T’nú nghỉ phép về thăm làng. Trong đêm ấy, 
 cụ Mết kể cho dân làng nghe về cuộc đời Tnú 
 và lịch sử làng Xô man từ những năm đau 
 thương đến đồng khởi nổi dậy diệt giặc;
 - Hôm sau, T’nú ra đi được cụ Mết và Dít tiễn 
 đến cuối rùng xà nu. - Tình huống truyện
 Mâu thuẫn, xung đột quyết liệt một mất một còn: 
một bên là nhân dân, một bên là kẻ thù. Thời điểm 
tạo độ căng của truyện là lúc ngọn lửa căm thù 
ngùn ngụt cháy trên 10 đầu ngón tay của Tnú;
 - Ngôn ngữ, giọng điệu 
 + Ngôn ngữ: đậm màu sắc Tây Nguyên (dẫn 
 chứng); 
 + Giọng điệu: cách thức trần thuật, kể theo hồi 
 tưởng qua lời cụ Mết bên bếp lửa -> gợi lối kể 
 “Khan-sử thi” của các dân tộc Tây Nguyên. 2.2. Hình tượng cây xà-nu, rừng xà- nu
- Trong tác phẩm: cây, rừng Xà nu được nhân hóa; 
- Từ nhìn, liên tưởng -> miêu tả cây xà nu nhiều 
góc cạnh: 20 lần trực tiếp & gián tiếp nói đến cây, 
rừng và những biến thể khác của nó: củi, khói, lửa, 
nhựa, lá;
- Xà nu là loại cây họ thông mọc nhiều ở T.Nguyên.
 - Đặc điểm: Khoẻ mạnh, giàu sức sống, sinh sôi nảy 
nở nhanh, cả ở những nơi đồi núi khô cằn. Gắn bó 
mật thiết với người dân Tây Nguyên: từ sinh ra -> 
lớn lên, lao động -> sinh họat -> yêu đương, hẹn hò, 
và cả khi mất cũng ở rừng xà-nu. -> Nghệ thuật nhân hoá, so sánh, tác gỉa miêu tả 
cây xà nu như những con người phải chịu nhiều đau 
thương bởi bom đạn tàn phá khủng khiếp của giặc.
Tõ chç t¶ thùc, rÊt tù nhiªn h×nh ¶nh xµ nu ®· trë 
thµnh mét biÓu tîng. Xµ nu hiÖn ra víi t thÕ cña sù 
sèng ®ang ®èi diÖn víi c¸i chÕt, sù sinh tån ®èi diÖn 
víi sù hñy diÖt. T¸c gi¶ ®· chøng kiÕn nçi ®au cña 
xµ nu và ph¸t hiÖn ®îc søc sèng m·nh liÖt cña c©y 
xµ nu. §©y lµ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó xµ nu vît qua giíi 
h¹n cña sù sèng vµ c¸i chÕt. Xµ nu ®Ñp mét vÎ ®Ñp 
hïng tr¸ng, man d¹i ®Ém tè chÊt nói rõng-mét biÓu 
tîng cña T©y Nguyªn bÊt khuÊt, kiªn cêng. => Miêu tả tính cách nhân vật độc đáo làm nổi 
 bật sự quyết liệt với kẻ thù. Hình ảnh cụ Mết 
 với lưỡi mác trong tay lµ hiÖn th©n cho truyÒn 
 thèng thiªng liªng, biÓu tîng cho søc m¹nh 
 tËp hîp ®Ó næi dËy ®ång khëi mang tính sử 
 thi. Cô MÕt chÝnh lµ c©y xµ nu cæ thô, héi tô 
 tÊt c¶ søc m¹nh cña rõng xµ nu. Tiêu biểu 
 cho thế hệ người già của các dân tộc Tây 
 Nguyên theo Đảng trong kháng chiến chống 
 Mỹ. 
Liệt kê chi tiết mieu tar n/v và dụng ý của nha van? + Lớn lên làm cán bộ “Cái mũi hơi tròntrong 
 suốt”; giọng hơi lạnh lùng”; “Đồng chí về có 
 giấy không?” -> tính cương nghị, trách nhiệm 
 của người cán bộ.
 + “ Dít đưa trả chị mới cười”; “Bọn em 
 miệng đứa nào cũng nhắc anh” -> biết dồn 
 nén tình cảm.
=> Xuất hiện không nhiều nhưng thể hiện được 
tính cách gan dạ trước kẻ thù và biết đặt trách 
nhiệm của người cán bộ giữ gìn an ninh cho buôn 
làng lên trên tình cảm; => Đoạn trích chỉ kể tính cách của Mai qua lời 
của cụ Mết đã thể hiện tinh thần yêu thương cao 
đẹp của một người mẹ, một người vợ và một chiến 
sĩ kiên cường, bất khất, anh hùng. 
 - Nhân vật T’nú
 Tác giả lấy nguyên mẫu một người thanh niên 
 dân tộc Xê Đăng tên là Đề
+ Từ nhỏ mồ côi cha mẹ, lớn lên nhờ sự đùm bọc của 
dân làng Xôman nên gắn bó với dân làng;
+ Tham gia cách mạng rất sớm; học chữ thì chậm 
hiểu “học tới chữ i dài, nó quên mất chữ o” 
nhưng khi làm giao liên thì “đầu nó sáng lạ lùng”; + Tâm trạng khi bị giặc bắt:
 -> “anh suy nghĩ, ngạc nhiên tự thấy mình 
 rất bình thản”, “đứa con chết, Mai cũng 
Chi chết”; => Nghĩ về vợ con 
tiết -> “Ai sẽ làm cán bộ?  Chỉ tiếc không 
 sống được tới ngày cầm vũ khí đứng dậy 
 với dân làng” => Nghĩ đến cách mạng 
 => Không quan tâm đến bản thân đang bị giặc bắt 
 mà lo đến người khác; điều đó vừa thể hiện tình 
 cảm sâu sắc với vợ con, vừa trăn trở về sự nghiệp 
 cách mạng mà T’nú tự nhận trọng trách. - Nhân vật bé Heng
 -> “Ngày anh ra đi dẫn anh đi”, “chằng 
Chi chịt hầm chông, hố chông dàn thò”, “thằng 
tiết bé lớn lên ít nói”, “súng đeo chéo ngang 
 lưng ra vẻ một người lính thực thụ” (phân 
 tích các chi tiết)
 => Bé Heng lµ thÕ hÖ tiÕp nèi, kÕ tôc cha anh ®Ó 
 ®a cuéc chiÕn tíi th¾ng lîi cuèi cïng. CËu bÐ lµ 
 mÇm xµ nu ®ang ®îc c¸c thÕ hÖ xµ nu đi trước
 trao cho nh÷ng tè chÊt cÇn thiÕt ®Ó s½n sµng 
 thay thÕ trong cuéc kháng chiến chống Mỹ. - Giá trị nghÖ thuËt cña t¸c phÈm
+ Khuynh híng sö thi thÓ hiÖn ®Ëm nÐt ë tÊt c¶ c¸c 
ph¬ng diÖn: ®Ò tµi, chñ ®Ò, h×nh tîng, hÖ thèng 
nh©n vËt, giäng ®iÖu,
+ C¶m høng l·ng m¹n: tÝnh l·ng m¹n thÓ hiÖn ë 
c¶m xóc cña t¸c gi¶ béc lé trong lêi trÇn thuËt. 
- Giá trị nội dung tư tưởng
 Ca ngợi vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn qua hình ảnh 
Rừng xà nu vµ con ngêi Tây Nguyên kiên 
cường, bất khuất, thuỷ chung, anh hùng ®èi 
lËp víi sù tµn b¹o cña kÎ thï. KIỂM TRA BÀI CŨ 
• Câu 1: Hãy chọn từ thích hợp điền vào chỗ trống trong 
 đoạn văn sau:
• “ Mỗi ngày Mị càng không nói, lùi lũi như  nuôi 
 trong xó cửa. ở cái buồng Mị nằm,kín mít chỉ có một 
 chiếc cửa sổ ... Lúc nào trông ra cũng chỉ thấy 
 trăng trắng, ..”
• Câu 2: Đặt trong tác phẩm, ý đoạn văn trên thể 
 hiện điều gì?
• a- Mị sống như một cái bóng, không ý thức về 
 thời gian.
• b- Sức sống trong Mị đã vĩnh viễn mất đi.
• c- Trong Mị vẫn tiềm tàng một sức sống. Nhân dân nổi dậy * HƯỚNG DẪN HỌC BÀI 
1- BÀI VỪA HỌC:
NẮM VỮNG NHỮNG NÉT CƠ BẢN VỀ TÁC GIẢ.
HIỂU RÕ XUẤT XỨ, HOÀN CẢNH RA ĐỜI, NỘI DUNG CỐT TRUYỆN.
PHÂN TÍCH BỨC TRANH NẠN ĐÓI? NÊU Ý NGHĨA CỦA NÓ? 
PHÂN TÍCH NHỮNG CHI TIẾT THỂ HIỆN TẤM LÒNG MẸ CON TRÀNG? 
 - KẾT THÚC TÁC PHẨM LÀ MỘT BỨC TRANH HẠNH PHÚC. HÃY PHÂN 
TÍCH NHỮNG CHI TIẾT CỤ THỂ VÀ Ý NGHĨA CỦA NÓ? 
2. LUYỆN TẠP>
-PHÂN TÍCH GIÁ TRỊ NHÂN ĐẠO TRONG TRUYỆN NGẮN “ VỢ NHẶT”
-- PHÂN TÍCH TÌNH HUỐNG TRUYỆN.
--PHÂN TÍCH NHÂN VẬT TRÀNG