Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết 67: Thực hành về hàm ý

 Tiết 67, 
 Tiếng Việt: THỰC HÀNH VỀ HÀM í
 * Khảo sỏt bài tập 1
 Đọc đoạn trích (SGK) và phân tích theo các câu 
 hỏi (SGK) => Thế nào là hàm ý?
 I. KHÁI NIỆM VỀ HÀM í 
Hàm ý là những nội dung ý nghĩ mà người núi
muốn truyền bỏo đến người nghe nhưng khụng núi
ra trực tiếp mà chỉ ngụ ý để người nghe suy ra trờn
cơ sở căn cứ vào ngữ cảnh, vào nghĩa tường minh
của cõu và vào những phương chõm hội thoại. * Giải bài tập 2
 a) Câu nói của Bá Kiến với Chí Phèo: “Tôi 
không phải là cái kho” có hàm ý: Từ chối trớc 
lời đề nghị xin tiền nh mọi khi của Chí Phèo
(cái kho - biểu tợng của của cải, tiền nong, sự 
giàu có. Tôi không có nhiều tiền).
 Cách nói vi phạm phơng châm cách thức 
(không nói rõ ràng, rành mạch. Nếu nói thẳng 
thì nói: Tôi không có tiền để cho anh luôn nh
mọi khi).
b) Trong lợt lời thứ nhất của Bá kiến có câu với
hình thức hỏi: “Chí Phèo đấy hử?” - Trong lợt lời thứ nhất của Bá Kiến, câu
mang hình thức câu hỏi là: “Rồi làm mà
ăn chứ cứ báo ngời ta mãi à?". Thực
chất câu này không nhằm mục đích hỏi
mà nhằm mục đích thúc giục, ra lệnh:
hãy làm lấy mà ăn. Đó cũng là câu nói
thực hiện hành vi ngụn ngữ theo lối
gián tiếp, có hàm ý. * Giải bài tập 3
a) Lợt lời thứ nhất bà đồ nói: “Ông lấy giấy khổ to 
mà viết có hơn không?. Câu nói có hình thức hỏi nh-
ng không nhằm mục đích để hỏi mà nhằm gợi ý một 
cách lựa chọn cho ông đồ.
Qua lợt lời thứ hai của bà đồ chứng tỏ trong lợt lời 
thứ nhất của bà có hàm ý: Khuyên ông nên sử 
dụng giấy cho có ích lợi; cho rằng ông đồ viết văn 
kém, ông dùng giấy để viết văn chỉ thêm lãng phí, 
hay bỏ phí giấy, vứt giấy đi một cách lãng phí.
b) Bà đồ chọn cách nói có hàm ý vì lí do tế nhị, lịch 
sự đối với chồng, bà không muốn trực tiếp chê 
văn của chồng mà thông qua lời khuyên để gợi ý 
cho ông đồ lựa chọn. * Bài tập 2
 a. Câu hỏi đầu tiên của Từ: “Có lẽ hôm nay đã là 
mồng hai, mồng ba đây rồi mình nhỉ?”. Không phải 
chỉ hỏi về thời gian mà thực chất, Từ hàm ý muốn 
nhắc khéo chồng nhớ đến ngày đi nhận tiền. (Hàng 
tháng cứ vào kì đầu tháng thì chồng Từ đều đi nhận 
tiền nhuận bút ).
 b. Câu “nhắc khéo” thứ hai: “Hèn nào mà em thấy 
ngời thu tiền nhà sáng nay đã đến...”. Từ không nói 
trực tiếp đến việc trả tiền nhà mà hàm ý nhắc Hộ đi 
nhận tiền về để trả tiền thuờ nhà (Chủ ý vi phạm ph-
ơng châm cách thức) - Tác phẩm văn học dùng cách thể hiện có hàm ý sẽ 
tạo nên tính hàm súc, đa nghĩa, biểu đạt cảm xúc, t 
tởng của tác giả một cách tinh tế, sâu sắc.
* Bài tập 4: Phương ỏn D
* Bài tập 5: Cách trả lời có hàm ý cho câu hỏi: 
"Cậu có thích truyện Chí Phèo của Nam Cao 
không?” chỉ cú hai cõu trả lời thuộc loại trực tiếp 
khụng dựng hàm ý (Rất thớch; thớch nhất .) cũn 
lại là cú hàm ý, dự ý khẳng định hay phủ định. CỦNG CỐ, DẶN Dề 
Cần nắm khỏi niệm và cỏch thức tạo 
cõu cú hàm ý để vận dụng vào giao 
tiếp và nhất là vận dụng vào việc hiểu 
để nghị luận về tỏc phẩm văn học.