Các dạng câu hỏi và bài tập về công nghiệp Việt Nam trong thi học sinh giỏi quốc gia

 CÁC DẠNG CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP VỀ CÔNG NGHIỆP VIỆT NAM TRONG THI 
 HỌC SINH GIỎI QUỐC GIA 
1. Dạng câu hỏi gắn với nguồn lực phát triển. 
 Câu hỏi gắn với nguồn lực phát triển (nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố) 
có nhiều dạng câu hỏi nhỏ khác nhau, tương ứng với các mức độ nhận biết, thông hiểu đến vận 
dụng thấp và vận dụng cao. 
 Các nội dung liên quan đến câu hỏi về nguồn lực: 
 1. Nguồn lực phát triển và phân bố công nghiệp chung của cả nước. 
 2. Nguồn lực phát triển và phân bố các ngành công nghiệp như năng lượng (khai thác 
than, dầu khí; công nghiệp điện lực); chế biến lương thực – thực phẩm; sản xuất hàng tiêu 
dùng của cả nước. 
 3. Nguồn lực phát triển và phân bố công nghiệp chung và từng ngành công nghiệp của 
các vùng kinh tế (7 vùng). 
 Nhóm nguồn lực đến sự phát triển và phân bố của công nghiệp chung là vị trí địa lí, 
nhân tố tự nhiên (khoáng sản, nguồn nước, nguyên liệu từ nông, lâm, thủy sản), nhân tố kinh tế 
- xã hội (dân cư – lao động, CSHT – VCKT, thị trường, chính sách, vốn). 
 Các loại câu hỏi (cách hỏi) bao gồm: 
 - Nêu/trình bày: dạng câu hỏi học thuộc, tái hiện kiến thức. 
 - Phân tích nhân tố ảnh hưởng: Để trả lời được dạng câu hỏi này, HS cần nắm vững 
các nhân tố ảnh hưởng (nguồn lực phát triển) tới ngành công nghiệp của cả nước hoặc từng 
vùng cần phân tích, sau đó diễn giải cụ thể từng nhân tố. Khi vận dụng vào từng ngành, từng 
vùng cụ thể thì cần đưa nhân tố quan trọng, mang tính quyết định lên trước, nhân tố phụ đưa 
sau nhưng cần đảm bảo đủ các nhóm nhân tố. 
 - Giải thích: là dạng câu hỏi phổ biến trong môn địa lí với nhiều mức độ khác nhau bao gồm 
 + Giải thích (có mẫu gắn với nguồn lực hoặc khái niệm). 
 + Giải thích (không có mẫu). 
 Với dạng câu hỏi về nguồn lực phát triển thì giải thích có mẫu gắn với nguồn lực. Để trả 
lời được câu hỏi này HS cần: 
 Bước 1: Nắm vững kiến thức cơ bản; tìm mối liên hệ giữa các sự vật và hiện tượng địa 
lí; sau đó khái quát hóa kiến thức và mối liên hệ đã có để đưa ra lí do giải thích. 
 Bước 2: Vận dụng nhân tố ảnh hưởng đến từng ngành cụ thể để trình bày. 
 - Chứng minh: 
 Bước 1: Xác định rõ yêu cầu của đề bài. 
 Bước 2: Tìm ra các dẫn chứng để giải quyết yêu cầu đề bài. 
 - So sánh (chỉnh thể, tổng thể, bộ phận). Đây là dạng câu hỏi khó đối với HS trong 
quá trình học bởi nó đòi hỏi HS cần có tư duy tổng hợp và nắm vững kiến thức. Do đó, để làm 
được dạng câu hỏi này, HS cần: 
 Bước 1: Xác định rõ nội dung, yêu cầu và phạm vi so sánh. 
 Bước 2: Xác định tiêu chí so sánh. 
 Bước 3: Lấp đầy tiêu chí bằng kiến thức cơ bản. 
 1 
 3. Phân - Theo vùng: thể hiện qua cơ cấu - Theo vùng: thể - Theo vùng: thể 
 bố ngành đa dạng hay kém đa dạng. hiện qua mức độ tập hiện qua mức độ tập 
 - Theo ngành: trung các TTCN. trung các TTCN. 
 + Dầu mỏ - Theo ngành: phân - Theo ngành: phân 
 + Khí đốt tích đặc điểm phân tích đặc điểm phân 
 + Than bố của từng ngành bố của từng ngành 
 + Nhà máy điện chế biến chính. sản xuất chính. 
 trình bày đặc điểm phân bố và 
 rút ra quy luật phân bố của các 
 ngành công nghiệp năng lượng. 
3.2 Dạng câu hỏi tình hình phát triển gắn với bảng số liệu, biểu đồ. 
 Đối với thi HSGQG, kĩ năng vẽ và nhận biết các dạng biểu đồ không có, nhưng trong 
quá trình học thì đây là những kĩ năng cần thiết để các em có thể vận dụng vào khai thác kiến 
thức từ các bảng số liệu hoặc biểu đồ. 
 Trong cấu trúc đề thi HSGQG, các bảng số liệu về các ngành kinh tế nói chung và 
ngành công nghiệp nói riêng đòi hỏi học sinh cần có kĩ năng phân tích các bảng số liệu để từ 
đó tìm ra được các kiến thức, mối liên hệ giữa các sự vật, hiện tượng. Để làm được dạng câu 
hỏi này HS cần: 
Bước 1: Xác định đúng yêu cầu của câu hỏi, nội dung cần phân tích, nhận xét. 
Bước 2: Xác định nội dung trọng tâm của câu hỏi. 
Bước 3: Nghiên cứu kĩ các đối tượng được đề cập đến trong bảng số liệu. 
Bước 4: Xử lí số liệu (nếu chưa đủ dữ liệu để nhận xét). 
Bước 5: Rút ra nhận xét và giải thích cần thiết theo yêu cầu. 
Lưu ý: HS cần nắm vững kĩ năng phân tích bảng số liệu: nhận xét khái quát chung đến nhận 
xét cụ thể (dẫn chứng), so sánh đối chiếu các số liệu, chú ý sự biến động, giá trị cực tiểu, cực 
đại của đối tượng nhận xét. 
4. Dạng câu hỏi về các ngành công nghiệp trọng điểm. 
 Dạng câu hỏi về các ngành công nghiệp trọng điểm có nhiều dạng nhỏ: 
 - Chứng minh ngành A là ngành công nghiệp trọng điểm. 
 - Giải thích tại sao ngành A là ngành công nghiệp trọng điểm. 
 - So sánh các ngành công nghiệp trọng điểm. 
 Đối với dạng này, HS cần phải: 
 Bước 1: Nắm vững khái niệm “công nghiệp trọng điểm”. 
 Bước 2: Xác định rõ yêu cầu, loại câu hỏi. 
 Bước 3: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi. 
 Hướng dẫn cách khai thác dạng câu hỏi giải thích gắn với khái niệm 
 “công nghiệp trọng điểm” 
 - Nêu khái niệm: 
 - Giải thích: 
 + Là ngành có thế mạnh lâu dài 
  Nguyên – nhiên liệu (khoáng sản, nguồn thủy năng, nguồn nguyên liệu dồi dào từ 
 nông, lâm, ngư nghiệp) 
 3