Tài liệu Chương trình chuyên sâu THPT chuyên môn Địa lý

 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 
CHƯƠNG TRÌNH CHUYÊN SÂU THPT CHUYÊN 
 MÔN: ĐỊA LÝ 
 Hà Nội, 12/2009 3.2. Nội dung chuyên sâu 
 Chuyên đề 1: Trái đất và bản đồ 
 Số tiết : 5 
TT Nội dung Mức độ cần đạt Ghi chú 
 Kiến thức 
 Trình bày được các bước sử dụng bản đồ 
 Kĩ năng 
 Sử dụng thành thạo bản đồ và Atlat địa lí: - Thực hành trên bản đồ và Atlat 
 - Đo tính khoảng cách dựa vào tỉ lệ bản đồ và lưới kinh, vĩ tuyến địa lí (Tập bản đồ thế giới và các 
 1 Bản đồ - Xác định vị trí địa lí tự nhiên, kinh tế châu lục, Atlat địa lí Việt Nam) 
 - Mô tả địa hình, khí hậu, sông ngòi 
 - Xác lập các mối liên hệ địa lí 
 - Mô tả tổng hợp một khu vực địa lí. 
 - Đọc, phân tích lát cắt địa hình và lát cắt tổng hợp. 
 - Đọc và phân tích bản đồ kinh tế - xã hội 
 Kiến thức 
 - Giải thích được hệ quả của chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất: Giờ 
 Chuyển động tự trên Trái Đất, sự lệch hướng chuyển động của các vật thể 
 2 quay quanh trục Kĩ năng 
 của Trái Đất - Tính toán: tính giờ 
 - Sử dụng tranh ảnh, hình vẽ, mô hình để giải thích các hệ quả của chuyển động tự 
 quay quanh trục của Trái Đất. 
 Kiến thức 
 - Giải thích được hệ quả chuyển động quanh Mặt trời của Trái Đất: Chuyển động 
 biểu kiến hằng năm của Mặt Trời, mùa và ngày đêm dài ngắn theo mùa và theo vĩ 
 độ. 
 Chuyển động của - Giải thích một số hiện tượng địa lí trong thực tiễn 
 3 Trái Đất quanh Kĩ năng - Hiện tượng mùa ở Việt Nam 
 Mặt Trời - Tính toán: tính góc chiếu sáng (góc nhập xạ); vĩ độ địa lí, ngày Mặt Trời lên thiên 
 đỉnh. 
 - Sử dụng tranh ảnh, hình vẽ, mô hình để trình bày và giải thích các hệ quả chuyển 
 động quanh Mặt Trời của Trái Đất. 
 - Vẽ hình biểu diễn chuyển động của Trái Đất trên quỹ đạo quanh Mặt Trời. 
 Chuyên đề 2: Địa hình bề mặt Trái Đất 
 Số tiết 3: 
 3 
 Kĩ năng 
 - Phân tích bản đồ khí áp và gió thế giới 
 - Xác định trên bản đồ một số khu khí áp và giải thích. 
 - Phân tích hình vẽ về frông nóng và lạnh 
 Kiến thức 
 - Biết các yếu tố khí hậu, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến khí hậu - Yếu tố khí hậu: nhiệt, ẩm, khí áp, gió. 
 - Trình bày và giải thích được đặc điểm của các đới khí hậu chính và một số - Nhân tố ảnh hưởng: vĩ độ địa lí, hoàn 
 kiểu khí hậu trên Trái Đất. lưu khí quyển, bề mặt đệm (lục địa, đại 
 Kĩ năng dương; địa hình; dòng biển, thảm thực 
 4 Khí hậu - Phân tích bản đồ khí hậu thế giới, bảng số liệu, biểu đồ khí hậu. vật,...) 
 - Xác định trên bản đồ vị trí của các đới, một số kiểu khí hậu và giải thích. 
 - Đọc bản đồ thời tiết. 
 - Xác lập mối quan hệ giữa các nhân tố tự nhiên với khí hậu ở một số địa 
 điểm. 
 Chuyên đề 4: Thủy quyển 
 Số tiết: 3 
TT Nội dung Mức độ cần đạt Ghi chú 
 Kiến thức 
 1 Sông ngòi Phân tích được mối quan hệ giữa địa hình, khí hậu với sông ngòi. - Ảnh hưởng của địa hình, khí hậu tới mạng 
 Phân tích được mối quan hệ giữa Mặt Trăng, Mặt Trời và Trái Đất với lưới và chế độ nước sông. 
 hiện tượng thủy triều trên Trái Đất. - Nguyên nhân sinh ra thủy triều 
 Phân tích được quy luật chuyển động của các dòng biển trong Đại - Vị trí của Mặt Trăng, Mặt Trời và Trái Đất 
 2 Thủy triều dương thế giới và ảnh hưởng của chúng đến khí hậu các vùng ven biển trong các ngày triều cường, triều kém. 
 nơi chúng chảy qua. - Hướng chuyển động của các dòng biển nóng 
 Kĩ năng và lạnh, tên một số dòng biển lớn. 
 3 Dòng biển Sử dụng bản đồ Tự nhiên thế giới, bản đồ Các dòng biển; tranh ảnh, - Ảnh hưởng của các dòng biển đến khí hậu 
 hình vẽ về hiện tượng thủy triều. của bờ đông và bờ tây các lục địa. 
 Chuyên đề 5: Thổ nhưỡng, sinh quyển 
 Số tiết: 4 
TT Nội dung Mức độ cần đạt Ghi chú 
 Kiến thức 
 - Biết được sự hình thành một số loại đất chính trên Trái Đất. 
1 Thổ nhưỡng - Trình bày và giải thích được đặc điểm chính của một số loại đất 
 Kĩ năng -Đất bắc cực và đài nguyên; các loại đất chính 
 - Phân tích bản đồ Các nhóm đất chính trên thế giới. của ôn đới, nhiệt đới. 
 5 Kỹ năng - Tháp dân số các nước đặc trưng cho 3 kiểu 
 - Biết vẽ và phân tích các kiểu tháp dân số cơ bản cơ bản 
 - Biết tính toán cơ cấu dân số theo tuổi và giới, vẽ tháp dân số 
 Kiến thức 
 - Trình bày được những nét cơ bản về phân bố các chủng tộc trên thế 
 Các chủng tộc và giới - Vai trò của tôn giáo trong nhận thức, trong 
 3 tôn giáo chính trên - Phân tích được vai trò của các tôn giáo trong đời sống kinh tế - xã hội hoạt động chính trị, kinh tế , đời sống văn hóa 
 thế giới - Biết và trình bày được đặc điểm, tình hình phân bố của 5 tôn giáo chủ - 5 tôn giáo chủ yếu: Đạo Cơ Đốc, Đạo Hồi, 
 yếu trên thế giới Đạo Phật, Ấn Độ Giáo và Đạo Do Thái. 
 Kỹ năng 
 Đọc và phân tích bản đồ các chủng tộc và tôn giáo trên thế giới 
 Kiến thức 
 - Biết và giải thích được các đặc điểm của đô thị hóa trên thế giới - 3 đặc điểm cơ bản 
 - Phân tích được tình hình đô thị hóa ở hai nhóm nước: phát triển và 
 đang phát triển 
 4 Đô thị hóa - Hiểu và trình bày được những ảnh hưởng của đô thị hóa đến sự phát - Ảnh hưởng tích cực và tiêu cực 
 triển kinh tế - xã hội - môi trường 
 Kỹ năng 
 - Sử dụng thành thạo bản đồ Tỉ lệ dân thành thị trên thế giới - Một số nước tiêu biểu cho trình độ đô thị hóa 
 - Phân tích, nhận xét bảng số liệu các chùm đô thị lớn trên thế giới khác nhau 
 - Vẽ và phân tích biểu đồ về đô thị hóa 
 Chuyên đề 7: Cơ cấu nền kinh tế 
 Số tiết: 3 
TT Nội dung Mức độ cần đạt Ghi chú 
 Kiến thức 
 - Hiểu và trình bày được hai cách phân loại nguồn lực và ý nghĩa của - Phân loại theo nguồn gốc và phạm vi lãnh 
1 Nguồn lực phát từng nguồn lực đối với phát triển kinh tế thổ: 
 triển kinh tế và - Phân tích được vai trò của các nhóm nguồn lực đối với phát triển kinh + Vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên và kinh tế - 
 phân loại nguồn lực tế và mối quan hệ giữa chúng xã hội 
 Kỹ năng: Xây dựng sơ đồ chi tiết các nguồn lực + Nội lực và ngoại lực 
 Kiến thức 
 - Hiểu và trình bày được về cơ cấu nền kinh tế và các bộ phận hợp - Cơ cấu ngành, cơ cấu lãnh thổ và cơ cấu 
 thành cơ cấu nền kinh tế thành phần kinh tế 
2 Cơ cấu nền kinh tế - Biết rõ được ý nghĩa của từng bộ phận và mối quan hệ giữa chúng 
 - Biết được các nhân tố ảnh hưởng đến cơ cấu kinh tế 
 - Phân tích được xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế của thế giới, ý 
 7 3 Địa lí dịch vụ giao thông vận tải 
 - Phân tích được các đặc điểm chính, tình hình phát triển và phân bố 
 các ngành giao thông vận tải - WTO, EU, APEC... 
 - Phân tích được vai trò và đặc điểm phát triển của ngành TTLL 
 - Phân tích được đặc điểm thị trường thế giới và các tổ chức thương 
 mại trên thế giới 
 - Phân tích được vai trò và tình hình phát triển ngành du lịch trên TG 
 Kỹ năng 
 - Phân tích, nhận xét bản đồ, sơ đồ, bảng số liệu của các ngành dịch vụ 
 - Biết tính toán và nhận xét các số liệu về giao thông vận tải 
 - Vẽ biểu đồ thích hợp về các ngành dịch vụ. 
 Chuyên đề 9: Môi trường – tài nguyên và phát triển bền vững 
 Số tiết: 3 
TT Nội dung Mức độ cần đạt Ghi chú 
 Kiến thức 
 - Phân biệt được môi trường tự nhiên, môi trường xã hội, môi trường nhân tạo và mối 
 quan hệ giữa chúng. 
 - Hiểu được chức năng của môi trường và các quan niệm khác nhau về vai trò của 
 Môi trường và tài môi trường đối với sự phát triển của xã hội loài người. 
 1 nguyên thiên nhiên - Biết được một số tài nguyên thiên nhiên và việc sử dụng chúng. 
 Kỹ năng - Tài nguyên đất, rừng, khoáng 
 - Phân tích, nhận xét bảng số liệu, biểu đồ, sơ đồ về môi trường và tài nguyên thiên sản, tài nguyên năng lượng. 
 nhiên. 
 - Biết cách tìm hiểu tài nguyên thiên nhiên ở địa phương. 
 Kiến thức 
 - Hiểu và giải thích được khái niệm, các nguyên tắc phát triển bền vững, thực trạng 
 và thách thức - Nguyên tắc của Ủy ban thế giới 
2 Môi trường và sự - Biết được vài nét về chương trình nghị sự 21 của Việt Nam về môi trường và phát triển 
 phát triển bền vững - Hiểu được những vấn đề môi trường quan trọng của các nước phát triển và đang WCED – Agenda 21 
 phát triển 
 Kỹ năng 
 Biết vận dụng những hiểu biết về môi trường và phát triển bền vững để phân tích 
 tình hình (hoặc những vấn đề) môi trường địa phương. 
IV. Giải thích và hướng dẫn thực hiện 
 4.1. Kế hoạch dạy học 
 9