Tài liệu Hướng dẫn tự học môn Ngữ văn 11 - Tuần 25+26

 HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC NGỮ VĂN 11 (tuần 25+26)
Bài 1: ĐÂY THÔN VĨ DẠ
 – Hàn Mặc Tử –
I. Tìm hiểu chung
- Hàn Mạc Tử (1912 - 1940) tên khai sinh là Nguyễn Trọng Trí, sinh ở làng Lệ Mĩ, 
tổng Võ Xá, huyện Phong Lộc, tỉnh Đồng Hới (nay là tỉnh Quảng Bình).
- Hàn Mạc Tử là người có số phận bất hạnh, có sức sáng tạo mạnh liệt trong phong 
trào thơ mới.
- Đây thôn Vĩ Dạ viết năm 1938, được in trong tập Thơ điên.
II. Đọc – hiểu văn bản
Học sinh đọc văn bản và hiểu một số nội dung cơ bản sau: 
1. Cảnh ban mai thôn Vĩ và tình người tha thiết
- Câu thơ mở đầu "Sao anh không về chơi thôn Vĩ?" Hs tìm hiểu xem đây là câu 
hỏi mà còn mang những sắc thái tu từ gì? (tự trách, tự hỏi, là ao ước thầm kín của 
tác giả đang mắc căn bệnh) 
- Ba câu tiếp theo học sinh phân tích được vẻ đẹp hữu tình, tinh khiết của thiên 
nhiên thôn Vĩ trong buổi bình minh. Hs thấy được sự hài hòa giữa người và cảnh
- Bài thơ ra đời khi Hàn Mặc Tử đang phải chiến đấu với bệnh tật (căn bệnh quái 
ác mà lúc đó con người còn bó tay), ở trong trại phong Quy Hòa, thi sĩ rất cô đơn 
và luôn khát khao được trở về cuộc sống đầy hương sắc ngoài kia. Thể hiện một 
niềm ao ước, đắm say với cuộc sống.
2. Cảnh hoang hôn thôn Vĩ và niềm đau cô lẻ, chia lìa.
- Thấy được Hàn Mặc Tử chuyển mạch thơ, giọng thơ sang khổ thứ hai khá đột 
ngột bằng những hình ảnh ấn tượng.
Ở khổ thơ này, tâm trí Hàn Mặc Tử hướng về sông Hương mang nét tiêu biểu của 
Huế là êm đềm và thơ mộng nhưng câu thơ còn ẩn sâu trong đó là biết bao cảm 
xúc, suy tư của nhà thơ.
- Trong hai câu đầu, sông Hương hiện lên êm đềm, hợp với nhịp điệu khoan thai 
của xứ Huế: Gió mây nhè nhẹ, dòng nước chảy lững lờ, cây cỏ khẽ đung đưa. Tuy 
nhiên, có vẻ như sự êm đềm chỉ ở cái hình thức bên ngoài, bởi câu thơ tàng ẩn một 
sự chia xa, tan tác.
- Hai câu thơ sau là hai chiều cảm xúc: Tâm hồn nhà thơ có buồn, có cô đơn 
nhưng vẫn chan chứa tình yêu với con người và thiên nhiên xứ Huế.Cảnh thực mà 
như ảo, vì dòng sông trở thành dòng sông ánh sáng, lấp lánh ánh trăng vàng mơ. 
Sự thất vọng ấy, bi kịch ấy được gợi ra từ chữ "kịp" (Có chở trăng về kịp tối nay?). Bài 2: CHIỀU TỐI
 Hồ Chí Minh
I. GIỚI THIỆU CHUNG:
– Hồ Chí Minh là nhà văn, nhà thơ lớn. “Nhật ký trong tù” là tác phẩm tiêu biểu 
của Người. Tập thơ ra đời trong thời gian Bác bị chính quyền Tưởng Giới Thạch 
bắt giam ở Quảng Tây, Trung Quốc.
– Bài thơ “Chiều tối” được viết khi Bác bị chuyển từ nhà lao Tĩnh Tây đến nhà lao 
Thiên Bảo.
– Qua bức tranh chiều tối nơi xóm núi, bài thơ bộc lộ tình yêu thiên nhiên, yêu con 
người và luôn hướng về cuộc sống của Bác.
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
Học sinh đọc và hiểu một số nội dung cơ bản sau:
1. Bức tranh cảnh chiều tối nơi núi rừng
– Cảnh chiều được miêu tả bằng một vài nét chấm phá: Một cánh chim mệt mỏi 
bay về tổ, một chòm mây cô độc giữa lưng trời – Cảnh tượng gợi ấn tượng buồn vì 
chiều xuống báo hiệu ngày tàn, chi tiết đơn lẻ gợi sự cô đơn và ở nơi xóm núi gợi 
cảm giác lạnh khi trời tắt nắng -> Thiên nhiên đẹp, thơ mộng gợi buồn tuy vẫn vận 
động – Bộc lộ tâm hồn tinh tế, tình yêu thiên nhiên của tác giả.
– Nghệ thuật lấy không gian tả thời gian, lấy động tả tĩnh.
2. Bức tranh sinh hoạt rực sáng hình ảnh con người: (Câu 3 + 4).
– Học sinh phân tích được bức tranh cuộc sống ở vùng sơn cước: Hình ảnh cô gái 
xay ngô bên bếp lửa rực hồng khiến bức tranh thơ thêm sinh động. Ý thơ có sự vận 
động, ghi được cảnh sinh hoạt, sự sống của con ngừơi ấm no và bình dị. Ngọn lửa 
hồng tỏa ấm bức tranh, xua tan cái lạnh, cái buồn, cái vắng vẻ cô đơn của cảnh vật 
nơi núi rừng lúc chiều tối.
3. Giá trị nội dung và nghệ thuật
- Bài thơ bộc lộ một tâm hồn tinh tế nhạy cảm, một tình yêu thiên nhiên, một tấm 
lòng nhân ái, bao la và niềm lạc quan tin tưởng của Bác.
 - Bài thơ mang vẻ đẹp cổ điển và hiện đại (học sinh phân tích để chỉ ra các yếu tố 
cổ điển và hiện đại); từ ngữ cô động, hàm súc, thủ pháp đối lập,
III. LUYỆN TẬP BÀI CHIỀU TỐI
Đề 1: Phân tích bài thơ “Chiều tối” (Mộ) của Hồ Chí Minh.
Đề 2: Phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Chiều tối” (Mộ) của Hồ 
Chí Minh. - Tình cảm giai cấp bỗng chốc đầm ấm, thân thương như tình cảm gia đình
- Hàng loạt các điệp từ là, của kết hợp chặt chẽ với lặp cấu trúc ngữ pháp thể hiện 
sự sâu sắc, bền chặt trong tình cảm nhà thơ với quần chúng nhân dân lao động
4. Nghệ thuật
- Bài thơ giàu nhạc 
- Các biện pháp tư từ so sánh, ẩn dụ, điệp ngữ được sử dụng linh hoạt, hiệu quả
- Hình ảnh tươi sáng, rực rỡ
III. Một số đề luyện tập về bài Từ ấy
Câu 1: Cảm nhận của anh/chị về tâm trạng của nhân vật trữ tình được thể hiện 
trong đoạn thơ sau:
 “Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
 Mặt trời chân lí chói qua tim
 Hồn tôi là một vườn hoa lá
 Rất đậm hương và rộn tiếng chim
 Tôi buộc lòng tôi với mọi người
 Để tình trang trải với trăm nơi
 Để hồn tôi với bao hồn khổ
 Gần gũi nhau thêm mạnh với đời.”
 (Trích Từ ấy– Tố Hữu – Theo Sách Ngữ văn 11- tập hai – NXB Giáo dục, 2008)
Câu 2: Từ tâm trạng người thanh niên khi giác ngộ lí tưởng của Đảng, anh/chị suy 
nghĩ gì về lẽ sống của tuổi trẻ ngày nay.