Tài liệu Hướng dẫn tự học môn Ngữ văn Lớp 12 - Tuần 27+28

 HƯỚNG DẪN TỰ HỌC MÔN NGỮ VĂN LỚP 12 (TUẦN 27+28)
Bài 1: Số phận con người (Sô-lô-khốp)
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả 
- Cuộc đời và sự nghiệp của Sô-lô-khốp gắn bó mật thiết với sự ra đời của một chế độ- 
chế độ xã hội chủ nghĩa tại vùng đất Sông Đông trù phú, đậm bản sắc văn hoá người 
dân Côdắc.
-Là nhà văn xuất thân từ nông dân lao động, Sô-lô-khốp am hiểu và đồng cảm sâu sắc 
với những con người trên mảnh đất quê hương. 
- Phong cách nghệ thuật của Sô-lô-khốp: nét nổi bật là viết đúng sự thật. Ông không né 
tránh những sự thật dù khắc nghiệt 
2. Tác phẩm : 
- TP có một dung lượng tư tưởng lớn khiến cho có người liệt nó vào loại tiểu thuyết anh 
hùng ca.
II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN: 
-Học sinh đọc và tóm tắt
1. Nhân vật An-đrây Xô-cô-lốp
a) Hoàn cảnh và tâm trạng An-đrây Xô-cô-lốp sau chiến tranh:
- Tham gia đại chiến, bị thương nhiều lần, bị bắt làm tù binh
-Năm 1944, sau khi thoát khỏi cảnh nô lệ của tù binh, Xô-cô-lốp được biết một tin đau 
đớn: vợ và hai con gái anh đã bị bọn phát xít giết hại. Niềm hi vọng cuối cùng giúp anh 
bám víu vào cuộc đời này là A-na-tô-li, lại hy sinh đúng ngày chiến thắng
b) An-đrây gặp bé Va-ri-a 
-Giữa lúc đang lâm vào tâm trạng buồn đau, bế tắc, An-đrây đã gặp bé Va-ri-a, cũng là 
một nạn đáng thương của chiến tranh. 
- Khi nhìn thấy Va-ri-a từ xa: “Thằng bé rách bươn xơ mướp.... cặp mắt thì cứ như 
nhiều ngôi sao sáng sau trận mưa đêm” rồi “thích đến nỗi bắt đầu thấy nhớ nó”. Và khi 
hiểu rõ tình trạng của Va-ri-a hiện tại, tình phụ tử thiêng liêng và tinh thần trách nhiệm 
đã thức tỉnh trông Xô-cô-lốp. Lòng thương xót dâng lên thành những giọt nước mắt 
nóng hổi. Anh quyết định nhận Va-ri-a làm con.
- Xô-cô-lốp tuyên bố anh là bố thì lập tức Va-ni-a chồm lên ôm hôn anh, ríu rít líu lo 
vang cả buồng lái... Còn Xô-cô-lốp “mắt mờ đi”, “hai bàn tay lẩy bẩy”- sức mạnh cảu 
tình yêu thương sưởi ẩm trái tim cô đơn, đem lại niềm vui sống.
- Với lòng nhân hậu, Xô-cô-lốp tìm mọi cách bù đắp tình cảm cho Va-ri-a, chăm sóc nó. 
c) Tinh thần trách nhiệm cao cả và nghị lực của Xô-cô-lốp
- Khó khăn của Xô-cô-lốp khi nhận bé Va-ri-a làm con trong cuộc sống thường nhật: 
việc nuôi dưỡng, chăm sóc...Bên cạnh đó là nỗi khổ tâm, dằn vặt của anh về những kí 
ức... vết thương tâm hồn vẫn đau đớn. -Con cá kiếm mắc câu bắt đầu những vòng lượn “vòng tròn rất lớn”, “con cá đã quay 
tròn”. Nhưng con cá vẫn chậm rãi lượn vòng”. Những vòng lượn được nhắc lại rất 
nhiều lần gợi ra được vẻ đẹp hùng dũng, ngoan cường của con cá 
- “Khi ấy con cá, mang cái chết trong mình, sực tỉnh phóng vút lên khỏi mặt nước phô 
hết tầm vóc khổng lồ, vẻ đẹp và sức lực của nó”. Cái chết của con cá cũng bộc lộ vẻ đẹp 
kiêu dũng hiếm thấy cả ông lão và con cá đều là kì phùng địch thủ. Họ xứng đáng là đối 
thủ của nhau. 
 Nhà văn miêu tả vẻ đẹp của con cá cũng là để đề cao vẻ đẹp của con người. Đối 
tượng chinh phục càng cao cả, đẹp đẽ thì vẻ đẹp của con người đi chinh phục càng được 
tôn lên. 
 Đoạn trích có hai hình tượng: ông lão và con cá kiếm. Hai hình tượng mang một vẻ 
đẹp song song tương đồng trong một tình huống căng thẳng đối lập
 2. Nội dung tư tưởng của đoạn trích
-Con cá kiếm mang ý nghĩa biểu tượng. Nó là đại diện cho hình ảnh thiên nhiên tiêu 
biểu cho vẻ đẹp , tính chất kiên hùng vĩ đại của tự nhiên. 
-Trong mối quan hệ phức tạp của thiên nhiên với con người không phải lúc nào thiên 
nhiên cũng là kẻ thù. Con người và thiên nhiên có thể vừa là bạn vừa là đối thủ. 
-Con cá kiếm là biểu tượng của ước mơ vừa bình thường giản dị nhưng đồng thời cũng 
rất khác thường, cao cả mà con người ít nhất từng theo đuổi một lần trong đời.
III. Luyện tập: Phân tích những biểu hiện của nguyên lý tảng băng trôi được thể 
nghiệm trong đoạn trích.
___________________________________________________________________
Bài 3: Diễn đạt trong văn nghị luận
I. Cách sử dụng từ ngữ trong văn nghị luận: Hs tự nghiên cứu, lưu ý về cách dùng 
từ:
+ Lựa chọn từ ngừ chính xác, phù hợp với vấn đề nghị luận, phù hợp phong cách văn 
bản.
+Tránh dùng từ sai nghĩa, dùng từ mà không hiểu nghĩa, dùng từ sai phong cách, dùng 
từ sáo rỗng..
+Nên sử dụng kết hợp các biện pháp tu từ để tăng hiệu quả
II. Cách sử dụng và kết hợp các kiểu câu trong văn nghị luận:
1. Tìm hiểu ví dụ và thực hiện các yêu cầu ở sgk trang 138
2. Kết luận:
-Kết hợp các kiểu câu trong đoạn, trong bài để tạo nên giọng điệu linh hoạt, biểu hiện 
cảm xúc.
- Sử dụng các phép tu từ cú pháp: điệp, câu hỏi tu từ, đốiđể tạo nhịp điệu, nhấn mạnh 
thái độ cảm xúc.
III. Xác định giọng điệu phù hợp trong văn nghị luận. + Cuộc trò chuyện giữa Hồn Trương Ba với Đế Thích trở thành nơi tác giả gửi gắm 
những quan niệm về hạnh phúc, về lẽ sống và cái chết. Hai lời thoại của Hồn trong cảnh 
này có một ý nghĩa đặc biệt quan trọng: 
- Không thể bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn được là tôi toàn 
vẹn 
- Sống nhờ vào đồ đạc, của cải người khác đã là chuyện không nên
+ Quyết định dứt khoát xin tiên Đế Thích cho cu Tị được sống lại, cho mình được chết 
hẳn chứ không nhập hồn vào thân thể ai nữa của nhân vật Hồn Trương Ba là kết quả 
của một quá trình diễn biến hợp lí. 
+Cái chết của cu Tị có ý nghĩa đẩy nhanh diễn biến kịch đi đến chỗ "mở nút". Dựng tả 
quá trình đi đến quyết định dứt khoát của nhân vật Hồn Trương Ba, Lưu Quang Vũ đã 
đảm bảo được tính tự nhiên, hợp lí của tác phẩm.
=>Nghệ thuật ẩn dụ:
-TB: Đại diện khát vọng sống toàn vẹn, chết hợp với lẽ tự nhiên
-ĐT: Đại diện cho chức quyền, có năng lực nhưng quan liêu, hời hợt, vô tâm đã vô tình 
đẩy người khác vào nghịch cảnh đau khổ.
III. Ghi nhớ (Gọi hs đọc sgk)
IV. Luyện tập
Phân tích đoạn đối thoại giữa hồn TB và Đế Thích